Best of Patagonia

‘Ik wens je een goede vlucht. We zien elkaar op de luchthaven van Santiago de Chile, tot morgen.’ Op de dag voor ons vertrek naar Santiago de Chile ontvang ik dit WhatsApp bericht van Felipe, de gids die mij en twee reisgenoten in Santiago en omgeving zal begeleiden. Het is een goed begin van onze reis en wij hebben er zin in.

KLM Premium Comfort

Een goede vlucht hebben we zeker, in de Premium Comfort Class van KLM. Het prijskaartje is vriendelijker dan van de Businessclass en wat mij betreft is het enige relevante verschil dat onze stoelen niet volledig plat kunnen. Evengoed pakken wij aardig wat uurtjes slaap tijdens deze nachtvlucht. Tijdens een korte tussenlanding in Buenos Aires komt een nieuwe bemanning aan boord, waarmee we we het laatste stukje naar Santiago de Chile vliegen. Totaal zijn we een kleine 18 uur onderweg.

Santiago de Chile

Zoals afgesproken worden we netjes opgewacht door onze gids en van onze vrolijke chauffeur Claudio krijgen we een Chileens vlaggetje om ons welkom te heten. Zo’n vlaggetje dat als wij in Nederland als kaasprikker gebruiken, een aandoenlijk gebaar. We worden afgeleverd bij Le Reve Boutique Hotel in de wijk Providencia. Dit charmante hotel is een aanrader vanwege de kleinschaligheid, de attente service en de ligging. Het heeft 31 kamers en een gezellige binnentuin, waar ons een kopje koffie wordt aangeboden terwijl wij wachten tot onze kamers klaar zijn. We zijn namelijk al rond 12.00 uur in het hotel.

Op loopafstand van hotel Le Reve ligt het Parque Metropolitano de Santiago. Door het park loopt een kabelbaan, waarvoor we kaartjes kopen bij een automaat. Betalen kan gemakkelijk met de creditcard en zoals we later tijdens deze reis leren, kan dat bijna overal. Het ritje met de kabelbaan biedt een mooi uitzicht op de stad en besneeuwde bergtoppen van het Andesgebergte, met aan de ene kant Providencia en het zakendistrict ‘Sanhattan’ (een samentrekking van Santiago en Manhattan) en aan de andere kant de middenklasse woonwijken. Vanaf de top van de heuvel wandelen we terug naar het begin van de kabelbaan, de beweging na de lange vlucht doet ons goed.

’s Avonds zijn er diverse mogelijkheden voor diner. Aan de overkant van de straat, eigenlijk meer een soort woonerf, liggen diverse sfeervolle restaurants en bars en ook verderop in de straat zijn leuke opties. ’s Avonds bieden straatartiesten hier vermaak. Wij wandelen de hoek om naar een typisch Chileens restaurant, Liguria. Prima eten en goede bediening.

Fietsen op een wijngaard

Vanuit Santiago is het ongeveer een uurtje rijden naar de vallei van Casablanca, waar wijnen worden geproduceerd. Op de mooie wijngaard Casa del Bosque staan fietsen voor ons klaar en trappen we met een lokale gids door een glooiend landschap met druivenranken. Halverwege stoppen we bij een groot waterbassin, waar we onder een grote boom genieten van een een wijnproeverij. Onder meer Sauvignon Blanc, Malbec en de Carménėre die specifiek is voor deze vallei worden geserveerd met snacks die de smaak van de wijnen extra naar boven halen. Lekker, leuk en leerzaam. Na een bezoek aan de wijnkelders genieten we van een heerlijke lunch, uiteraard met bijpassende wijnen.

Puerto Natales

Op weg naar de luchthaven van Santiago rijden we langs enkele belangrijke gebouwen uit de onstuimige politieke geschiedenis van Chili en daarna vliegen we in ongeveer drieënhalf uur naar Punta Arenas in het zuiden van het land. Onze reis staat immers in het teken van Patagonië. De Spaanstalige chauffeuse brengt ons door een desolaat maar fascinerend landschap in een kleine drie uur naar Puerto Natales. Onderweg zien we onze eerste wilde guanaco’s (die verwant zijn aan de lama en als zich als enige lama-achtige niet laten domesticeren) en maken we een tussenstop bij een cafeetje in the middle of nowhere, dat qua inrichting in het verleden is blijven steken. Of is het juist een voorloper op het gebied van duurzaamheid en hergebruik? De zelfgebakken appeltaart is er in ieder geval heerlijk!

In Puerto Natales verblijven we in het moderne Natalino hotel. De minimalistische inrichting van dit kleine hotel valt wellicht niet bij iedereen in de smaak, maar de bedden zijn prima en er is een leuk binnenzwembadje op de eerste etage, dat uitzicht biedt op het stadje. Daar is veel leven; winkeltjes met benodigdheden voor outdoor activiteiten, gezellige horeca, hotels en avontuurlijke reizigers voor wie Puerto Natales de basis is voor een bezoek aan het nationaal park Torres del Paine. Het is guur weer. We maken een korte wandeling naar het water dat via via in verbinding staat met de Stille Oceaan en waaien bijna uit ons pak. Snel lekker eten en onder de wol.

Torres del Paine

Het is zo’n 88 kilometer rijden van Puerto Natales naar Torres del Paine. Onderweg kun je een stop maken bij de Milodongrot. Deze heb ik al eens eerder bezocht, dus nu rijden we meteen door naar het nationaal park. Het eerste stuk van de route rijden we over asfalt, maar dichter bij het park worden de wegen onverhard. In de weken voorafgaand aan ons bezoek heeft het veel geregend en gesneeuwd (de herfst komt eraan). Er zitten dus veel gaten in de wegen. Ruim voordat we in het nationale park zijn, is het landschap al spectaculair. Reden we gisteren nog door lege pampa’s met af en toe koeien, een boerderij of guanaco’s, vandaag hebben we uitzicht op besneeuwde bergtoppen en knalblauwe meren. Na elke bocht in de weg staat ons weer een overweldigend nieuw uitzicht te wachten. De schoonheid van Patagonië is moeilijk in woorden te vangen. Ruige, desolate, eindeloze natuur waar je als mens volledig onbeduidend bent.

In hotel Lago Grey is het uitzicht op het gelijknamige meer fenomenaal. Door de enorme ramen van de bar en het restaurant kan iedere hotelgast van dit uitzicht genieten en sommige kamers bieden dit uitzicht ook. In de verte zie je de Grey gletsjer en wat dichterbij ligt de boot waarmee je een tocht naar deze gletsjer kunt maken. Wij doen dat niet, want later tijdens deze reis staat ons een vergelijkbare ervaring te wachten. In plaats daarvan wandelen wij ’s middags langs het meer en krijgen we een voorproefje van de beruchte weersomstandigheden van deze omgeving; een harde, koude wind snijdt in onze gezichten en er dreigt een gemene regenbui. Gelukkig hebben we de regenponcho’s bij de hand en biedt onze thermokleding goede bescherming tegen de kou.

Dagtocht in het nationale park

De volgende dag maken wij in een kleine internationale groep een tocht door het nationale park. Wat excursies in Torres del Paine betreft heb ik een belangrijke tip: boek deze voor vertrek uit Nederland. Ik dacht er verstandig aan te doen om ter plaatse te boeken zodat ik de weersomstandigheden kon afwachten. Niet doen! Voor een excursie die u ter plaatse boekt betaalt u de hoofdprijs. In het kwadraat. Gelukkig is het een schitterende dag met af en toe blauwe lucht, hebben we een uitstekende gids en goed gezelschap. We bezoeken ijsblauwe meren, donderende watervallen en mooie uitzichtpunten. Natuurlijk zien we in de verte de drie torens, de Torres, waaraan het nationaal park zijn naam dankt. Paine is trouwens een inheems woord voor blauw, leer ik van de gids. Het blauw van de meren. En wat zijn die meren blauw!

Een trekking naar deze Torres maakte ik in 2010 al eens, een fantastische ervaring. Deze keer bekijk ik het park eens op een andere manier, ook leuk. We zijn de hele dag op pad en genieten van onze lunchpakketjes in een trekkershut (refugio) waar ze verse koffie en thee serveren. Even iets warms drinken is voor ons al fijn, dus ik kan mij voorstellen welke traktatie dit is voor wandelaars die bijvoorbeeld het beroemde W-circuit lopen (in 5 of 8-9 dagen), of een van de andere meerdaagse trektochten in het park. Torres del Paine is een populaire wandelbestemming en trekt sportievelingen uit alle windstreken aan.

Overland naar Argentinië

Het is ongeveer 314 kilometer van Torres del Paine naar El Calafate in Argentinië en deze reis is een heel avontuur. Het eerste traject van 60 kilometer leidt door het nationale park en geeft ons de gelegenheid om nog wat laatste momenten van het natuurspektakel te genieten. Vanwege de vele gaten in de weg rijdt onze chauffeur langzaam en hebben we alle tijd om het uitzicht in ons op te nemen. De transfer was geboekt met een ‘Spaanstalige’ chauffeur, maar wij treffen een spraakzame Chileen die heel goed Engels spreekt en allerlei leuke weetjes deelt. Als hij bijvoorbeeld oppikt dat wij vinden dat de schapen in de weilanden langs de weg er vies uitzien, legt hij uit dat de dieren zijn ingespoten met een donkere spray die ze beschermt tegen insecten en teken. Zo krijgt een (beetje) zwart schaap ineens een andere betekenis.

Guanaco’s

Ook langs deze route zien we vele guanaco’s. Soms in hun eentje, soms kleine kuddes. Overal langs de provinciale wegen staan hekken, waar de guanaco’s moeiteloos overheen kunnen springen. Van het feit dat sommige dieren niet zo goed kunnen springen getuigen de huiden die we op sommige plekken over het prikkeldraad zien hangen. Een naar gezicht. Het is te hopen dat een stoere gaucho die voorbij kwam deze dieren uit hun lijden heeft verlost.

Grensovergang

De grensovergang tussen Chili en Argentinië is een interessante ervaring. Vanuit de Chileense kant maak je eerst een stop bij El Ovejero (De Herdershond) in Villa Cerro Castillo, een kruising tussen een koffiehuis en souvenirshop. Binnen schalt opzwepende cumbia muziek uit de speakers en is het een komen en gaan van toeristen, gidsen en chauffeurs die van alles inslaan; water, frisdrank, koekjes, chips, souvenirs, noem maar op. De koffie is er lekker en het personeel zorgt voor veel sfeer. Er wordt goed geld verdiend, want de meeste toeristen betalen met Amerikaanse dollars, waarvoor een royale wisselkoers aangehouden wordt. 

Op zo’n 50 meter afstand van El Ovejero is de Chileense grenspost, waar we een uitreisstempel krijgen en onze immigratiekaart wordt ingenomen. Dan rijden we een flink stuk door niemandsland totdat we bij de Argentijnse grenspost aankomen. Het is niet veel meer dan een schuurtje en na de controle van de papieren van de chauffeur kunnen we verder rijden. Een stempel krijgen wij niet, omdat we de grens over land passeren.

De route tussen Torres del Paine en El Calafate is nogal druk, voor zover je van drukte kunt spreken in Patagonië. Toch komen er heel wat minibussen en touringcars met avontuurlijke reizigers over deze grensroute, in beide richtingen. Je zou verwachten dat er daarom meer aandacht zou worden besteed aan het wegdek. Maar niets is minder waar. We rijden nog steeds over een onverharde weg en onze chauffeur moet slalommen langs alle gaten en plassen. Hij levert ons na ruim 6 uur reistijd veilig af in El Calafate en maakt meteen weer rechtsomkeert. Zowel hij als de minibus moeten vandaag nog terug naar Puerto Natales in Chili.

El Calafate

We logeren drie nachten in hotel Kau Yatun, dat iets buiten het centrum van El Calafate ligt. Het is een sfeervol hotel in een groene tuin en wij verblijven in ruime suites met een eigen zitkamer, in de bijgebouwen. Naar het centrum is het 20 minuten lopen en dat is goed te doen. Overigens zijn de taxi’s in Argentinië spotgoedkoop, dus wie niet van lopen houdt kan zich met een taxi of Uber uitstekend verplaatsen.

El Calafate ademt een beetje de sfeer van een wintersportdorp in Europa. Het is toeristisch, maar gezellig. Er zijn veel leuke restaurants, winkeltjes en bureaus waar excursies en wandeltochten kunnen worden geboekt. Veel bezoekers komen hier voor een van de hoogtepunten van Argentijns Patagonië, de Perito Moreno gletsjer. Wij ook.

Perito Moreno gletsjer

In nationaal park Los Glaciares liggen zo’n tweehonderdvijftig gletsjers. De Perito Moreno is de beroemdste, maar niet omdat het de grootste of dikste is. Deze iconische gletsjer dankt zijn beroemdheid aan de ligging tegenover het Magallanes schiereiland, waar wandelplatforms bezoekers in staat stellen om de gletsjer van dichtbij te zien. Op de platforms recht tegenover het bezoekerscentrum is het druk, maar wie de moeite neemt om een stuk te lopen kan in relatieve rust de prachtige gletsjer bekijken.

Tijdens een halve dagtocht vanuit El Calafate (de gletsjer ligt op ca. 75 km afstand) krijgen wij de Perito Moreno in volle glorie te zien. En te horen! De gletsjer verplaatst zich namelijk dagelijks een tot twee meter en dat gaat gepaard met gekraak dat doet denken aan onweer. Af en toe vallen er stukken ijs in het immense Lago Argentino, dat met 1560 vierkante kilometer het grootste meer van Argentinië is. Tijdens een boottocht op dit meer varen we langs enkele gigantische drijvende ijsschotsen, die eerder zijn afgebroken. Sommige zijn prachtig blauw, andere wit of grijzig. Sowieso is het erg leuk om de gletsjer van drie kanten te zien. We fotograferen ons dan ook een ongeluk. Vanaf de hoogste platforms kijk je bovenop de gletsjer en zie je de grijzige bovenkant, waar het ijs vermengd is met stenen en gruis. Op de lagere platforms kun je de ijsblauwe spleten in de gletsjer zien en is het uitzicht vooral wit. Op de boot heb je onderaanzicht en zie je de drijvende ijsschotsen. Fijn om te weten is overigens dat dit een van de weinige gletsjers ter wereld is die nog steeds aangroeit!

El Chaltén

Een prachtig wandelgebied is de omgeving van El Chaltén, dat op ongeveer tweeënhalf uur rijden van El Calafate ligt. Je kunt in dit dorpje overnachten, maar wij bezoeken het tijdens een dagtocht. We zagen wat op tegen de lange reistijd; totaal vijf uur heen en weer rijden voor een mooie wandeling. Maar al gauw komen we hier op terug, want wat rijden we door een adembenemend, ruig landschap. Aan onze linkerhand hebben we het onwaarschijnlijk blauwe Lago Argentino, met op de voorgrond de gele en bruinige kleuren van de pampa waardoor het blauw van het meer extra tot zijn recht komt. Onderweg zijn er eindeloze vergezichten en zien we regelmatig guanaco’s, die ons soms aan het schrikken maken door de weg over te steken. Ook rijden we langs enkele estancia’s, waarvan sommige inmiddels een toeristische bestemming hebben. Je kunt op deze uitgestrekte boerderijen overnachten en kennismaken met het boerenleven. Nadat we een tijdje onderweg zijn komen de besneeuwde toppen van El Chaltén (de berg die ook wel Fitzroy wordt genoemd) en de omliggende bergen in zicht. Wat onvoorstelbaar mooi!

El Chaltén is op dit moment nog een eenvoudig dorpje met huisjes van golfplaten en hout, laagbouw en voornamelijk sportievelingen op straat. Iedereen komt hier om de bergen in te trekken; voor korte of lange wandelingen, bergbeklimmen of mountainbiken. Wij maken met een gids een mooie wandeling naar een waterval en genieten onderweg van een picknick in het gras, met uitzicht op de besneeuwde top van El Chaltén. Onvergetelijk! Ik keer graag nog eens terug naar deze prachtige plek, om wat zwaardere wandeltochten te maken, de bergen in.

Op de terugweg naar El Calafate komen we een groepje gauchos tegen, die samen met hun honden een kudde kalveren opdrijven. Stoere kerels op stevige paarden, met schapenvellen op de zadels en de typische baret schuin op het hoofd. Argentijnser dan dit wordt het niet!

Ushuaia

Ushuaia is de meest zuidelijke stad ter wereld en doet gezelliger aan dan ik had verwacht. Aan de Avenida San Martín en de zijstraatjes zijn winkels, koffiehuizen, restaurants en opvallend veel bakkerijen. Argentijnen maken veel taarten en andere zoetigheden met als ingrediënt dulce de leche, een karamelpasta gemaakt van gecondenseerde melk. Ook de typisch Argentijnse alfajores (een soort zachte Chocoprins met diverse vullingen) kom je hier in veel winkels tegen.

Langs het water loopt een boulevard en de bedrijvige haven is in tweeën gesplitst. Aan de ene kant liggen de catamarans waarmee toeristen tochten over het Beaglekanaal maken en meert op sommige dagen tevens een cruiseschip aan. Aan de andere kant bevindt zich de containerhaven, die er rommelig uitziet maar vanwege de gekleurde containers ook iets vrolijks heeft. In de baai naast de containerhaven liggen zeiljachten voor anker.

Hotel las Hayas

In Ushuaia verblijven wij drie nachten in hotel las Hayas. Het ligt halverwege een heuvel en biedt een mooi uitzicht over de stad en het Beaglekanaal. Het hotel heeft een zwembad, jacuzzi’s, een restaurant en een gratis hotelshuttle die op gezette tijden ritjes naar het centrum maakt. En weer terug. Al met al goede redenen om voor dit comfortabele hotel te kiezen. Overigens kost een ritje met de taxi omgerekend vier (!) euro. Dat is geen geld voor ongeveer tien minuten in de taxi zitten. Een taxiritje naar het knalroze La Cabaña theehuis dat verder heuvelopwaarts ligt kost ook vier euro. Hier kun je eerst een lekkere sandwich of stuk taart eten (of genieten van chocoladefondue) en daarna een pittige wandeling maken richting de Martial gletsjer die tegenover het theehuis ligt. De route volgt een voormalige skipiste, waar het ernaar uitziet dat ze de skilift weer nieuw leven willen inblazen. Wij maken een flinke wandeling, totdat we sneeuwballen naar elkaar kunnen gooien.

Nationaal park Tierra del Fuego

De natuur die wij zien tijdens de halve dagtocht naar nationaal park Tierra del Fuego (Vuurland) is heel anders dan wij tot nu toe van Patagonië gewend zijn. Vuurland is veel groener, vruchtbaarder en bosrijker. Gletsjers zoals in andere delen van het zuiden van Chili en Argentinië vind je hier echter ook. Het is heel leuk om zo veel verschillende landschappen te zien in één reis. In dit nationale park kun je mooie wandelingen maken (dat doen wij) en kanovaren. Je vindt hier ook het eindpunt van Ruta 3, de 3079 kilometer lange nationale weg van Buenos Aires naar Vuurland. Veel bezoekers laten zich graag fotograferen bij het bord dat dit eindpunt aangeeft. Ook het meest zuidelijk gelegen postkantoor is een populaire plek voor een foto. Het oude houten gebouwtje op steigers ziet er vervallen uit en is momenteel helaas niet in gebruik. Anders zou het leuk zijn geweest om hier een kaart op de bus te doen en te wachten wanneer deze werd bezorgd.

Er lopen ook spoorrails door dit natuurgebied. Daar rijdt nog steeds een (stoom)treintje. Voor ons is deze Tren del Fin del Mundo te toeristisch, maar het verhaal rond de spoorlijn vinden we wel interessant. Deze werd vanaf 1884 aangelegd door gevangenen uit Buenos Aires (zware criminelen en anarchisten), om een basis te maken voor economische ontwikkeling in Vuurland. Het hout dat werd gekapt, diende als bouwmateriaal voor huizen en kon via de rails vervoerd worden. Wrang feit is wel dat van dit hout ook een nieuwe gevangenis gebouwd moest worden. Wij hadden ons al afgevraagd waarom we in de souvenirwinkels zo veel knuffels in gevangeniskleding zagen. Wellicht is dit stukje historie ook een verklaring voor het grote aantal boeventronies dat wij in de straten van Ushuaia tegenkomen.

Catamarantocht op het Beaglekanaal

Voor onze catamarantocht over het Beaglekanaal treffen wij goed weer. Er staat wel een frisse wind, wat kenmerkend is voor dit deel van de wereld. Maar de zon schijnt en zo kunnen we de zeeleeuwen, aalscholvers en meeuwen op Isla de los Lobos en andere rotseilanden goed zien. De zeeleeuwen zitten met velen op een kluitje en maken flink kabaal. Een eindje verderop varen we langs de Faro del Fin del Mundo (vuurtoren van het einde van de wereld), al lees ik later terug dat er verder naar het oosten een andere vuurtoren is (op Isla de los Tostados), die formeel deze bijnaam zou moeten hebben. Het einde van de wereld of niet helemaal, de rood-witte vuurtoren met zijn weerkaatsing in het kanaal levert hoe dan ook mooie plaatjes op.

Tijdens de boottocht maken we ook een landing op een eiland, waar we uitleg krijgen over de begroeiing en kunnen zien hoe de inheemse bevolking hier vroeger leefde. Deze hield zichzelf in deze koude streek onder meer warm met houtvuur, waaraan de naam Vuurland is ontleend.

Mooie afsluiting in Buenos Aires

Aan het eind van onze reis verblijven we twee nachten in Buenos Aires, waar we vanuit Ushuaia in drieënhalf uur naartoe vliegen. Wat is dit toch een schitterende stad! Ons hotel Casasur ligt in de wijk La Recoleta, op loopafstand van de beroemde begraafplaats en van gezellige terrassen. Het is hier 21 graden. Heel wat anders dan de 6 tot 12 graden die we in Patagonië zijn gewend. We lopen lekker door de wijk en door de vele stadsparken die Buenos Aires rijk is. De volgende dag maken we met een gids een stadstour van een halve dag en dan zien we van deze immense stad nog slechts vijf wijken: het chique La Recoleta en Palermo, de moderne haven van Puerto Madero die vanwege de pakhuizen een beetje aan Berlijn of Rotterdam doet denken, het kleurrijke maar inmiddels zeer toeristische La Boca (met het gelijknamige en wereldberoemde voetbalstadion) en de antiekwinkeltjes van San Telmo.

Dwaze Moeders en Oma’s

Natuurlijk maken we ook een stop bij het regeringsgebouw Casa Rosada, dat aan het Plaza de Mayo plein ligt. Op dit plein houden de Dwaze Moeders en Dwaze Oma’s nog steeds betogingen vanwege de ca. 30.000 mensen die in de jaren zeventig tijdens het dictatoriale regime onder gruwelijke omstandigheden zijn verdwenen. Wij raken verzeild in een vreedzame betoging van ambtenaren die hun baan dreigen te verliezen. Heel naar voor deze mensen, maar wel een noodzakelijke ingreep. De nieuwe Argentijnse president wordt in de Nederlandse media niet bijzonder positief afgeschilderd, maar deze Javier Milei is er dankzij ingrijpende economische hervormingen wel in geslaagd om de gierende inflatie enigszins terug te brengen. Zo’n 40 procent van de Argentijnen leeft onder de armoedegrens en in februari 2024 bedroeg de inflatie maar liefst 254 procent op jaarbasis! Het is te hopen dat Milei dit prachtige land weer enigszins op de rit krijgt. Ondanks de beroerde economische omstandigheden kun je als bezoeker volop genieten van deze prachtige stad, die in tegenstelling tot andere steden in Zuid-Amerika qua bouwstijl Frans aandoet. Dit is een erfenis van Argentijnse aristocraten die zich in het verleden lieten inspireren door de grandeur van de gebouwen in Parijs.

Tango

De beste afsluiter van een reis door Chili en Argentinië is een tangoshow in Buenos Aires. Wij doen dit in het kleinschalige theater La Ventana, waar we genieten van een driegangenmenu en aansluitend van een show met opzwepende tangomuziek en prachtige dansparen. Als tot slot de Spaanstalige versie van ‘Don’t cry for me Argentina’ wordt gezongen, krijg ik kippenvel over mijn hele lichaam. Een passender afscheid kon ik mij niet wensen.

Tips

• Op dit moment (maart 2024) kunt in Chili en Argentinië vrijwel alles betalen met de creditcard. Contant geld is echter van harte welkom, zeker in Argentinië. Bij sommige aankopen krijgt u korting als u contant betaalt, in Amerikaanse dollars of Argentijnse pesos. Bij grotere bedragen is het soms mogelijk om uw wisselgeld in Amerikaanse dollars te ontvangen. Kan dat niet, dan wordt over het algemeen in beide landen een wisselkoers aangehouden van 1000 pesos = 1 euro. Zeker in het door inflatie geplaagde Argentinië zal de wisselkoers nog veel wijzigen, dus stelt u zich goed op de hoogte van de situatie als u deze landen gaat bezoeken. Fooien in Amerikaanse dollars zijn zeer gewild, dus zorgt u voor voldoende kleine dollarbiljetten.
• De service in Chili ligt op een hoger niveau dan in Argentinië. Stelt u zich er op in dat u in Argentijnse restaurants langer moet wachten tot u een bestelling kunt plaatsen, kunt afrekenen etc.
• Argentinië is een land van vleeseters, een biefstuk in een restaurant weegt zo vier ons. Er is echter ook heerlijke verse vis te krijgen. Zoals (zalm)forel. En in Ushuaia is de specialiteit de gigantische rode koningskrab. Het eten is heerlijk en goedkoop, ondanks de inflatie. De porties zijn enorm!
• Aarzel niet om een taxirit te maken. Dit is veilig en heel goedkoop. Vraag bij twijfel of de receptionist van uw hotel een taxi voor u wil bestellen. In Buenos Aires herkent u de taxi’s aan de zwarte lak met het gele dak, het straatbeeld is er vol mee.
• In Patagonië kunt u qua weersomstandigheden ‘vier seizoenen op één dag’ treffen en kan het in hotels en vervoermiddelen juist heel warm zijn. Het beste wapen is kleding in laagjes. Koukleumen zijn op sommige dagen gebaat bij een onderlaag van thermomateriaal.
• Een van de grootste verrassingen van deze reis was het wandelgebied van El Chaltén. Een aanrader voor wandelaars!
• In Argentinië gelden strenge leeftijdsgrenzen voor deelname aan excursies met fysieke inspanning. Zo geldt voor een wandeling op de Perito Moreno gletsjer een maximumleeftijd van 65 jaar en wordt deze leeftijdsgrens ook gehanteerd bij diverse andere excursies. Er zijn goede alternatieven voorhanden.
• Meer lezen over de verdwenen Argentijnen tijdens het dictatoriale regime? Luz van Elsa Osorio is een van de meest indrukwekkende romans die ik ooit heb gelezen en kan ik van harte aanbevelen.
• Wij maakten de ‘Best of Patagonia’ rondreis, met een extra nacht in Ushuaia. Deze extra nacht doorbrengen in Buenos Aires zou ook een goede oplossing zijn geweest. Wij hadden graag nog wat meer tijd gehad om deze geweldige stad op eigen houtje te verkennen.